Për Islamin KAPITULLI I

Johan Volfgang von Goethe (Gëte), poeti më i madh i Evropës, lavdia e gjuhës gjermane dhe e jetës intelektuale. Edhe pse e kaloi jetën e tij në një vend jomusliman, ai pranoi dhe deklaroi se pajtohej me gjithë zemër me pohimin e dy dëshmive (Shehadetin): S’ka Zot tjetër veç Allahut, Një dhe të Vetëm, dhe Muhammedi a.s. është i dërguari dhe, njëkohësisht, vula e të gjithë të dërguarve të Tij. Veç të tjerash, ai thotë:



“Çmenduri, secili në rastin e vet

Mendimin e tij të veçantë lëvdon!

Nëse Islam do të thotë nënshtrim ndaj Zotit

Ne jetojmë dhe vdesim në Islam.”[1]

“Dhe, kështu, na duhet të qëndrojmë brenda Islamit (d.m.th.: në nënshtrim të plotë ndaj vullnetit të Zotit)…”[2]

“Më tepër nuk kam ç’të them, përveç asaj se, edhe këtu, unë përpiqem të qëndroj në Islam.”[3]

“Këtu askush nuk mund të këshillojë njeri; secili duhet të vendosë vetë, se çfarë duhet të bëjë. Ne të gjithë jetojmë në Islam, pavarësisht nga forma që zgjedhim për të inkurajuar vetveten.”[4]

“Mbështetet… në çdo pikëpamje të arsyeshme fetare dhe është në Islam, të cilin ne, herët a vonë, të gjithë duhet ta pranojmë.”[5]

“Feja Muhammedane jep shembullin më të mirë për këtë.”[6]

“Ju e shihni se, këtij sistemi, nuk i mungon asgjë dhe se ne, me gjithë sistemet tona, nuk jemi aspak më të përparuar, madje askush nuk mund të shkojë më përpara… Ky sistem filozofik është një masë e shkëlqyer, të cilën njeriu mund ta aplikojë tek vetvetja dhe tek të tjerët, për të mësuar se në ç’nivel të virtytit shpirtëror jemi.”[7]

“Efesi për shumë vjet,

Nderon mësimin e profetit

Jezus. (Paqja qoftë mbi të Mirin!)”[8]

“Besimi në një Zot të vetëm është gjithmonë i efektshëm për ngritje shpirtërore, sepse ai tregon për njeriun, njëshmërinë brenda vetes.”[9]

“Herët a vonë, duhet të pranojmë Islamin, sepse ai pajtohet me arsyen.” [10]

“Nëse Islami është bindje ndaj Zotit, atëherë, të gjithë (lindim) jetojmë dhe vdesim në Islam.”[11]

“Është shumë e çuditshme se si muslimanët fillojnë t’i edukojnë fëmijët e tyre. Ata e kalisin rininë e tyre, që në fillim, me bindjen se asgjë s’mund t’i godasë veç asaj që ia ka përcaktuar më parë Zoti, i Cili udhëheq në gjithçka dhe në çdo gjë. Kështu, ata janë të përgatitur gjatë gjithë jetës së tyre dhe pajtohen me fatin, dhe nuk ju duhet pothuajse asgjë tjetër. E shihni, këtij mësimi nuk i mungon asgjë. Me gjithë sistemet tona edukative, ne nuk kemi shkuar aspak më tej, madje askush nuk ka mundësi të shkojë më tej.”[12]

Sipas Anemari Schimel, e cila është njëra nga njohëset më autoritative dhe më kompetente të Islamit në Evropë, Gëte ka mbetur tërë jetën i entuziazmuar me Islamin, ndoshta edhe për arsyen se Islami i ka pëlqyer, sepse Gëte kurrë nuk e ka pranuar idenë e kryqëzimit të Jezusit, as shëlbimin e tij, dhe as ngarkesën e tij me mëkate njerëzore. Në Divanin e vet, ka mjaft qëndrime antikrishtere, nga pozita e besimit islam.[13]



Volteri, filozof dhe shkrimtar i madh francez, thotë:

“Feja me të cilën erdhi Muhammedi, pa dyshim është më e lartë se Krishterizmi. Besimtarët muslimanë nuk janë sprovuar me mosbesimin, me të cilin janë testuar të krishterët, të cilët, në fund, deklaruan: ‘Një Zot është në tresh, ndërsa trinia ka njësinë e njëshit.’ Besimi në Një Zot të Vetëm, të Gjithëfuqishëm ka qenë në themel të Islamit. Ekzistimin e tij, Islami ia ka borxh liderit të tij dhe trimërisë së tij, ndërsa të krisherët përdorën shpatën dhe zjarrin për përhapjen e fesë së tyre. O Zot, Zot i Madh! Sikur këta popuj të Evropës t’i merrnin si model muslimanët! Nuk ka dyshim që Muhammedi a.s. ka qenë njeri vërtet i madh. Në gjirin e virtyteve të tij dhe personalitetit paradogmatik ka kultivuar gjenerata madhështore. Ai ka qenë shtetas i urtë dhe i drejtë, i cili deri në fund ka realizuar revolucionin më të madh në historinë e njerëzimit.”[14]

“Luteri nuk është i denjë as t’ia zgjidhë lidhëset e këpucëve Muhammedit.”[15]

“Përsëris se ata, që fenë Islame e quajnë si fe me lakmi epshesh shtazore dhe një fe që i hap shteg plogështisë dhe papunësisë, janë të padijshëm, trundryshkur e mendjesëmurë. Këto pretendime, janë fare të pabaza dhe qëndrojnë shumë larg nga e vërteta. Edhe ata, që i pranojnë si të qëna këto, nuk e njohin aspak problemin.
O priftërinj e kallogjerë! Të gjithë ju, o burra klerikë! Në qoftëse urdhëroheni të mbani agjërim në muajin korrik, në qoftëse ju ndalohen vera që pini e bixhozi që lozni, nëse urdhëroheni të bëni pelegrinazh (haxh) në ranishtat e nxehta të Hixhazit (Arabisë), nëse vendoset të jepni dy e gjysmë përqind të të ardhurave tuaja për sadaka, dhe ju
<hr align=left width="33%" SIZE=1>

[1] Këto fjalë, Gëte, i thotë në njërën nga poezitë e Divanit, (WA I 6, 128), shih: Shejh Abdulkadir Al Murabit, Johann Wolfgang Von Goethe dhe ‘Marrëdhëniet e tij me fenë islame’, Tiranë, 2000, f. 15.


[2] Gëte i tha këto fjalë, pas një aksidenti që i ndodhi karrocës së tij (në korrik 1816). Ai e kuptoi se nuk do ta shihte më kurrë Marianne von Wilmer-in, me të cilën mendonte të martohej pas vdekjes së Kristjanës. (WA IV 27, 123), ibid, f. 20.


[3] Të njëjtën gjë, ai thotë edhe në një letër drejtuar Zelter-it, më datë 20. 9. 1820, (WA IV 33, 132), ibid, f. 20.


[4] Kur, më 1831, u shfaq një epidemi kolere, nga e cila vdiqën shumë njerëz, nëpërmjet një letre, Gëte e ngushëllon kështu një miken e tij, Louise Adele Schopenhauer: (më 19. 9. 1831, WA IV, 49, 87), ibid, f. 20.


[5] Më 22. 12. 1820 Gëte i shkroi një letër falënderimi mikut të tij Wilemer, i cili i kishte dhuruar një libër me aforizma. Ai, mes tjerash, i kishte shkruar këto fjalë, (WA IV 34, 50), ibid, f. 21.


[6] Si pjesëmarrës në Luftën e 1792 kundër Francës, Gëte shkruan, më 7-8 tetor 1792, se besimi në paracaktimin e gjithçkaje nga Zoti, gjen shprehjen e tij më të pastër në Islam, (WA I 33, 123), ibid, f. 21, 22.


[7] Eckerman na njofton për një bisedë të tij me Gëten, më 11. 4. 1827, rreth metodës së edukimit të muslimanëve. Gëte e mbyll këtë diskutim me këto fjalë, Shejh Abdulkadir Al Murabit, op. cit., f. 22.


[8] Gëte, këtu, e përshkruan Jezusin si profet, (WA I 6, 296), ibid, f. 9.


[9] West-ostlichen Diwan, WA I 7, 42, ibid, f. 23.


[10] Hilmo Neimarlija, Dug Geteu, Islamska Misao, v. V. nr. 51, Mars, Sarajevë, 1983/1403, f. 41.


[11] Rozhe garodi, Gjallërimi Islamik, Gjakovë, 1991, f. 1.


[12] Islamska Misao, Sarajevë, 1983, op. cit., f. 41.


[13] Dituria Islame, Prishtinë, 1996, nr. 79, f. 28.


[14] Sejjid Muxhteba Musavi Llari, Islami dhe Civilizimi Perëndimor, Gjilan, 2004, f. 81.


[15] Ibid, f. 82.

kërkohet të lëshoni 14 gra nga 18 që keni, e të mbani vetëm 4, a mund të thoni për atë fe, që u bënë të tilla komunikime, se është fe lakmuese dhe epshesh shtazore?!”[1]

Ndërkaq, në Dictionnaire Philosophique, IV, f. 319, ai thotë:

“Vëllait tim musliman do t’i thosha: Feja jote, më duket një fe shumë e respektuar. Ti adhuron vetëm një Zot. Çdo vit, je i detyruar të japësh, si zekat, një të dyzetën e të ardhurave dhe ditën e Bajramit të bësh paqe me armiqtë. Priftërinjtë tanë, që shpifin tërë botën, ndoshta një mijë herë thanë se feja jote zuri vend, sepse është një fe që u drejtohet plotësisht kënaqësive. Të gjithë këta të mjerë kanë gënjyer. Feja jote është shumë fisnike.”[2]

Në “Fjalori Filozofik v. III”, kapitulli “Muslimanët”, Volteri thërret me nervozitet:

“Ju them përsëri, analfabetë të marrë, vetëm të paditurve mund t’u thuhet se feja Islame është sensuale dhe epsharake; për këtë, as që bëhet fjalë, ju kanë mashtruar sikurse edhe për shumë të tjera…

Lehtë është të shpifet, por unë e urrej shpifjen - thotë Volter në fund të artikullit. Pasaktësitë duhet vazhdimisht të përgënjeshtrohen, sepse edhe kur e hedhim poshtë një mashtrim, gjithnjë gjendet dikush që do të risjellë atë. Mund të shkruhen shumë libra voluminozë me intrigat e pavërteta, me të cilat janë sulmuar muslimanët. Çdo gjë që është thënë për muslimanët, deri më sot, duhet hedhur në zjarr.”[3]



Leon Nikolajeviq Tolstoi, shkrimtar i madh rus, në traktatin "Pejgamberi urtiplotë Muhammed", veç të tjerash, thotë:

“Muslimanët, në gjirin e Islamit, me abstenimin e tyre nga kjo botë kalimtare, me pastërtinë e jetës, fisnikërinë e qëllimeve, qartësinë e synimeve, me moral fisnik, karakter, thjeshtësi dhe pjekuri, i mahnitën njerëzit që gjendeshin rreth tyre.

Një prej vlerave të Islamit, është porosia që, të veprohet mirë me ithtarët e librave qiellorë, veçanërisht me priftërinjtë e krishterë...

Në fenë Islame, lejohet që të lidhet martesë me femrat e krishtera dhe çifute, dhe ato gëzojnë të drejtën që ta mbajnë fenë e tyre."[4]

“Ligji, të cilin e ka sjellë Muhammedi a.s., do të sundojë në botë, për arsye se është tërësisht në harmoni me natyrën, mendjen dhe mençurinë e njeriut.“[5]



Sarojini Naidu, poete e famshme indiane, për Islamin thotë:

“Islami është feja e parë që predikoi dhe praktikoi demokracinë. Demokracia e Islamit mishërohet pesë herë në ditë, kur në xhami dëgjohet thirrja (ezani) dhe besimtarët grumbullohen për t’u lutur. Fshatari dhe mbreti gjunjëzohen përkrah njëri tjetrit dhe dëshmojnë: Vetëm All-llahu është më i Madhi. Kam qenë e befasuar gjithnjë, nga ky bashkim i padukshëm, që i vëllazëron njerëzit me njëri tjetrin.”[6]

Në ligjëratën mbi ”The ideal of Islam”, në ”Speaches and Writing of Sarojini Naidu”, Madras, 1918, f. 167, ajo thotë: “Me sa kam lexuar në Kur’an, mendoj se ndjenja e drejtësisë është një nga idealet më të mrekullueshme të Islamit. Ato parime dinamike të jetës, nuk janë mistike, por etikë dhe praktikë për sjelljet e përditshme në jetë dhe të përshtatshme për tërë botën.”[7]

“Një nga veçoritë dalluese dhe më kryesore të fesë së komunikuar dhe të përhapur nga Muhammedi a.s., është fakti se ajo është larg çdo fanatizmi. Përkrahësit dhe pasuesit e Muhammedit a.s,. futën nën sundimin e tyre Sicilinë, sunduan për shtatëqind vjet Spanjën e krishterë, por në asnjë kohë nuk i trazuan bashkëqytetarët gjatë ushtrimit të fesë së tyre dhe dogmave të saj. Muslimanët i kanë respektuar të krishterët, pasi libri i tyre (Kur’ani) i mëson që të sillën me butësi ndaj jomuslimanëve. Shërbimi ndaj njerëzimit është vepër me çka krenohet dhe lavdërohet çdo musliman. Islami kultivon dhe ruan bazat themelore të vëllazërimit të gjithmbarshëm të njerëzimit. Kur, njerëzimi ta pranojë këtë parim esencial dhe të veprojë sipas tij, atëherë do ta gëzojë lumturinë.”[8]



Mahatma Gandi



“Në ditët e ngadhënjimit të tij, Islami ishte mjaft tolerant, gjë që shkaktoi admirim tek të gjithë popujt. Kur në Perëndim sundonte errësira, në horizontin e lindjes, lindi një yll shkëlqyes, i cili shndriti dhe ngushëlloi botën, e cila rënkonte nga mjerimi. Hindusët duhet ta studiojnë Islamin me respekt, dhe atëherë kanë për ta dashur, ashtu si e dua unë.”[9]



Napoleon Bonaparti, sipas Lakisit, një prej miqve të Napoleonit, në ishullin Sant Helen, tregon se kur Napoleoni jetonte në Egjipt, i mrekulluar pyeste:

“Si kanë mundur këta njerëz (muslimanët) të mposhtin aq shumë vende, duke i mbajtur nën kontroll?” Ky admirim, sipas Lakisit, ishte një nga shkaqet që Napoleoni kishte simpati të madhe për Islamin. N. Bonaparta thoshte: “Mendoj se do ta pranoj Islamin.”[10]



Ogyst Konti, pionier i shkollës së pozitivizmit, duke iu përgjigjur Togos, thotë:

“Togo do të kthehet në Islam vetvetiu edhe pse unë nuk e njoh Islamin, por unë flas për atë që e krijoi Islami. Kam vizituar Grënadën dhe aty kam parë një art të bukur dhe arkitekturë të mrekullueshme. Prandaj, nuk është e mundur që, një fe, ta bëjë tërë atë që ka bërë Islami, dhe të mos studiohet detajisht. Islami nuk e mohoi mendjen për asnjë moment, në realitet ai i dha asaj fuqi që të jetë e lirë, të mendojë, të shohë dhe të krijojë artin dhe arkitekturën e bukur. Prandaj, nëse është e domosdoshme që në kohën e sotme të kemi një fe, atëherë ajo fe nuk mund të jetë tjetër, veçse Feja Islame sepse është e vetmja fe që i përgjigjet kohës së sotme.”[11]

“Unë nuk pajtohem me ju, sepse ju e sulmoni fenë Islame, pa pasur kurrfarë njohurish për të.”[12]
<hr align=left width="33%" SIZE=1>

[1] Hajrullah Hoxha, Akuzat kundër Islamit dhe vlerësimet pozitive të disa shkencëtarëve jomuslimanë, Takvimi, Prishtinë, 1996, f. 119.


[2] Dr. Beqir Topallogllu, Gruaja në Islam, Stamboll, 2000, f. 31.


[3] Enver bin Tahir, Volterova (Voltaire) tragedija “Muhamed ili fanatizam” i neka njegova kasnija djela, Glasnik, nr. 4-6, prill- maj, Sarajevë, 1961, f. 264-267.


[4] Muharrem Omerdiq, Tolstoi për Islamin dhe Muhammedin a.s., Rinia Islame, Shkodër, nr. 10, nëntor, 1997, Rexhep 1418, f. 7-9


[5] Sejjid Muxhteba Musavi Llari, op. cit., f. 148.


[6] Pamfleti: A e njihni këtë njeri.


[7] Pamfleti: Ç’thonë të tjerët për Islamizmin.


[8] H. Hoxha, op. cit., f. 118.


[9] H. Hoxha, op. cit., f. 124.


[10] Sejjid Muxhteba Musavi Llari, op. cit., f. 117.


[11] Dr. Rushdi Fekkar, Njeriu nuk ka arsye të jetë kryelartë, Dituria Islame, Prishtinë, 1993, nr. 47. f. 19.


[12] Dr. Rushdi Fekkar, Ardhmëria e njerëzimit në Islamizëm, Dituria Islame, Prishtinë, 1995, nr. 73. f. 14.

Kolonel Enxhersal, amerikan i njohur si afetar, thotë:

“Njëmijë vjet pas lindjes së Krishtit, muslimanët themeluan një shtet të madh, ngritën mësonjëtore në qytetet mongole e tatare, në Iran, Irak, Siri, Egjipt, në Afrikën e Veriut, në Spanjë, etj. Muslimanët nuk ngritën vetëm mësonjëtore (medrese), por ngritën edhe qendra vëzhgimesh astronomike, ku zhvilloheshin shkencat natyrore. Ata shpikën dhe bënë të qëndrueshme numrat, studiuan algjebrën, gjeometrinë dhe arritën të zgjidhin probleme të algjebrës së shkallës së tretë. Muslimanët janë treguar mjeshtër në shkencën e të maturit të tokës, kanë vizatuar hartat e yjeve, kanë treguar lëvizjet e tyre dhe i kanë emëruar ata me emra të ndryshëm, emra të cilët i mbajnë edhe sot e kësaj dite. Ata kanë rrëfyer për pjesëtimin e rruzullit tokësor, kanë përshkruar drejtimin e rrugës së Diellit e të Hënës, dhe ndryshimin e natës dhe të ditës… Kanë shpikur vegla kimie dhe fizike, kanë përgatitur orë të ndryshme, kanë zbuluar balancuesin e orës, kanë bërë përparime në shkencën e kimisë, kanë operuar me azotin, me eterin, alkoolin dhe, përherë të parë, kanë ngritur spitale në botë.

Muslimanët kanë kuptuar bazat e shkencës, tërheqjen e trupave në natyrë dhe gjithashtu kanë studiuar edhe shkencën hidromekanike. Në optikë, kanë shpikur dhe kanë konstatuar se drita nuk perceptohet nga syri në sende, por nga sendet në sy. Përveç kësaj, muslimanët nga pambuku, lëkura, letra e çeliku, kanë punuar lëndë shumë të vlefshme e dobiprurëse…

Ata, që korrën sukseset e treguara nuk ishin të krishterët, por ishin pikërisht muslimanët, që ngritën universitete, që mblodhën të gjitha dorëshkrimet e veprat e vjetra, që zbuluan ligjet e natyrës dhe tërhoqën vërejtjen e mbarë botës mbi dituritë natyrore… Nuk duhet të harrojmë se, lavdia e vendosjes së themeleve të diturive bashkëkohore, i takon pasuesve të Muhammedit a.s. Për asgjë, prej asaj që përfitojmë sot, nuk i detyrohemi as kishës, as krishterizmit.”[1]



H. G. Wels, në “Historia e botës”, f. 346. thotë:

“Islami është mendimi politik më universal, më i gjallë dhe më i shëndoshë që është realizuar, ndonjëherë, në botë. Ai i ofroi njerëzimit kushte shumë më të mira, se cilido sistem tjetër.”[2]



Z. Skot, orientalist i shquar, në librin e tij “Historia e mbretërisë së perëndimit në Evropë”, përveç të tjerash, shkruan:

“Duhet t’i admirojmë muslimanët dhe fenë e tyre, sepse në çdo qytet që hynë, ata sollën qetësi, siguri, pasuri, begati, paqe dhe lumturi. Ata rrëzuan idhujt e Qabes dhe zhdukën të ligat e trashëguara, gjatë tridhjetë shekujve… Muslimanët themeluan shtete, të cilat rrezatuan drejtësi për shekuj me radhë, ngritën qytete, ku i pajisnin njerëzit me dituri. Ata nxorën dhe përgatitën gjeni, që treguan se mendja njerëzore është pushtetplotë dhe se qëndron mbi gjësendet.”[3]



Edmund Burke, politikan i shquar anglez.

“Islami është fe e ndërtuar mbi themele të arsyeshme dhe është dërguar për cilindo, si për sunduesit, ashtu edhe për të varfrit, pra, për të gjithë njerëzit. Një shembull i tillë barazie është e pamundur të gjendet në ndonjë vend apo fe tjetër. Po të hyjmë në sferën e studimit e të vëzhgojmë Kur’anin me imtësi dhe hollësi, do të kuptojmë se sa i plotë dhe i lartë është ai. Herën e parë, Kur’ani e tërheq njeriun si magnet, më pas e mahnit, dhe më vonë nxit tek ai ndjenja respekti, duke e impresionuar thellë.” [4]



Herbert Hobohm (Aman Hobohm), intelektual që i ka shërbyer Misionit Diplomatik Gjerman, në pjesë të ndryshme të botës. Ka punuar edhe Atashe kulturor në Ambasadën Gjermane, në Riad. Në vitin 1941 ka pranuar Islamin. Ai ka thënë:

“Kam jetuar nën sisteme të ndryshme të jetës dhe kam pasur mundësinë të studioj ideologji të ndryshme, por kam ardhur në konkludimin se, asnjë nuk është aq perfekt, sa Islami. Asnjë nga sistemet, nuk ka një kod të plotë të një jete fisnike; vetëm Islami e ka atë, dhe kjo është arsyeja pse njerëzit e mirë e pranojnë atë. Islami nuk është (vetëm) teorik, por është (edhe) praktik. Ai do të thotë ‘përulje’ e plotë, përpara vullnetit të Zotit.”[5]



Profesor Hurgronje



“Lidhja e kombeve, e themeluar nga Pejgamberi i Islamit, vendosi principet e unitetit internacional dhe vëllazërimin ndërnjerëzor, në baza kaq universale, saqë shërbeu si fanar ndriçues për kombet e tjera. Është fakt se, asnjë komb në botë, nuk mund të krahasohet me atë që Islami bëri gjatë realizimit të idesë të Lidhjes së Kombeve.

Bota nuk ka hezituar së ngrituri lart hyjni dhe individë, jeta dhe misioni i të cilëve kanë humbur nëpër legjenda. Çdo përpjekje e Muhammedit a.s., kishte për qëllim vetëm bashkimin e njerëzimit në adhurimin e një Zoti të Vetëm. Muhammedi a.s., ose pasuesit e tij, në çdo kohë, kurrë s’kanë pretenduar se kanë qenë pasardhës të Zotit, mishërues të Tij, apo se janë hyjnorë. Ai, përherë, ka qenë dhe e ka konsideruar veten e tij, vetëm si një emisar, i zgjedhur nga Zoti.”[6]



Gaston Karr, orintalist i njohur francez, në vitin 1913, në gazetën Figaro, ka shkruar një varg artikujsh mbi çështjet islame. Veç të tjerash, ai shkruan:

“Islami është fe e qindra miliona njerëzve. Sipas të gjithë atyre që e pasojnë, është një fe e cila ofron rrugëzgjidhjen e sigurt për mbarëvajtjen e shoqërisë njerëzore. Kur’ani që është Statusi themelor i kësaj feje moderne, përmban themelet (bazat), ku bota e qytetëruar, sot mbështetet aq fuqishëm, sa që mund të themi se ky qytetërim është formuar, duke u bazuar në rregullat e përhapura prej Islamit. Pikërisht, kjo fe largpamëse, i ka siguruar Evropës burimet e duhura, që nevojiten për zhvillimin e shoqërisë njerëzore. Edhe në qoftëse se nuk ia njohim këtë cilësi dhe meritë të lartë Islamit, dhe në rast se nuk i detyrohemi, duhet ta pranojmë, pa asnjë dyshim, se kjo është e vërteta.”[7]
<hr align=left width="33%" SIZE=1>

[1] H. Hoxha, op. cit., f. 120-121.


[2] T. Nelaj, Të Huajit, jomuslimanët për Islamizmin, Kur’anin dhe Muhammedin a.s. Edukata Islame, Prishtinë, 1971, nr. 3. f. 32.


[3] H. Hoxha, op. cit., f. 117.


[4] Ibid, f. 115-116.


[5] Pamfleti: Shpata e Islamit, botues Rinia dhe Kultura Islame, Tiranë, 1992


[6] Pamfleti: A e njihni këtë njeri.


[7] H. Hoxha, op. cit., f. 122.